26.01.2018

Көкшетау қаласының білім бөлімі

«№7 орта мектебі» КММ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Көкшетауқаласы

Станционный

кенті

2018

жыл

 

 

Бұл жинақ №7 орта мектебінің ұжымы арасында, сонымен қатар жоғары сынып

оқушылар арасында мемлекетіміздің латын әліпбиіне көшуіне байланысты  өткізіліп жатқан түсіндіру, ақпараттандыру

жұмыстары жайлы. Оның ішінде дөңгелек үстелдер, әдістемелік отырыстар, түрлі

таныстырылымдар. «Латынға көшу-біздің ортақ міндетіміз» атты  тақырыпта мектепішілік түрлі іс-шараларды

өткізу барысында, бұл әліпбидің білім саласына ұтымды тұстарын басымдылыққа ала

отырып, әр ұжым мүшесінің ойы ортаға салынды. Сонымен қатар жоғары сынып

оқушыларының пікіріде тыңдалып, латын әліпбиінің болашақтағы қолданысы, оның

тиімділігі жайында көптеген мәселелер қарастырылды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жинақ

құрастырушылары №7 орта мектептің қазақ тілі және әдебиеті пәні мұғалімдері:

Молдабаева

Жайнагүл Жұмабайқызы

Тамаева Халима

Серікқызы

Жаканова Сәуле

Қазикәрімқызы

Нуралина

Бақытгүл Құланқызы

 

 

 

 

 

 

«... қазақ тілін біртіндеп латын

әліпбиіне көшіру жұмыстарын бастауымыз керек. Біз бұл мәселеге неғұрлым

дәйектілік қажеттігін терең түсініп, байыппен қарап келеміз және оған кірісуге

Тәуелсіздік алғаннан бері мұқият дайындалдық»

ҚР Президенті Н.НАЗАРБАЕВ

 

Мемлекет басшысы «Болашаққа

бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында 2025 жыл­дан бастап

латын әліпбиіне көшуге кірісуіміз керектігін және болашақта барлық саладағы іс-қағаздар

мен оқулықтар да осы қаріппен жазылуы тиіс екенін қадап айтты. Сондай-ақ,

Үкіметке қазақ тілін латын әліпбиіне көші­ру­дің нақты кестесін жасауды

тапсырып, уақыт ұттырмай бұл жұмысты қазірден бастан қолға алу қажеттігін атап

өтті.

Демек, көп кешікпей егемен

еліміздің латын әліпбиіне көшетіні айқындалды. Ал осы межелі мақсатқа

кедергісіз қол жеткізу үшін не істеу керек? Бұл мәселені жан-жақты талқылау

мақсатында  №7 орта мектебінің ұжымы мен

жоғары сынып оқушылары арасында дөңгелек үстел өткізілді. Дөңгелек үстел

барсында қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімдері  латын әліпбиінің жаңа нұсқасын және оның

тиімділігі жайында өз ойларымен бөлісті.

Қазақ  тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, жоғары

санатты  Молдабаева Жайнагүл

Жұмабайқызының айтуынша - Ел газеті «Егемен Қазақстанда» Мемлекет басшысының

«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы жарық көрді.

Онда көтерілген көкейкесті мәселенің бірі – латын әліпбиіне көшу. Естеріңізде

болса, бұл жөнінде 2012 жылы Елбасының халыққа Жолдауында да қозғалған болатын.

Ендігі кезекте Президентіміз латын әліпбиіне көшудің нақты жолдарын айтып, осы

мәселе зиялы қауым арасында кеңінен талқылануы қажет екенін алға тартты.

Сондықтан, күн тақырыбында өткір тұрған, бүгінде қоғамда қызу талқыланып жатқан

латын әліпбиіне көшу мәселесіне байланысты ой қозғау үшін алдымен латын әліпбиі

жайында өзіміз толыққанды мағлұматпен хабардар болуымыз қажет.

- Иә, бұл мәселе осыдан 5 жыл

бұрын көтерілген еді. Содан бері санамызда «ерте ме, кеш пе, еліміз латын

әліпбиіне көшеді, соған дайындала беруіміз керек» деген салмақты ой сақталып

келді. Бүгін сол үкілі үміт сәулесінің куәсі болып отырмыз. Бұл жазу - елдігіміз

бен егемендігімізді айқындайтын, халықтың сауаттылығын танытатын көрсеткіш деп

білемін. Латын әліпбиі бұрын тарихымызда 10 жылдай уақыт салтанат құрды. Сол

кезде біз көптеген елге, жерге танылдық. Ал қазіргідей қуатты мемлекетте өмір

сүріп жатқан кезеңде біз халық болып бұл жазуды қолдап алып кетпесек,

өркениетті елдердің қатарына ілесе алмаймыз. Себебі, латын әліпбиі әлемдегі ең

танымал жазулардың бірі саналады, яғни, болашағы зор. Сондықтан Елбасының

шешімін қолдап, оның ары қарай жүзеге асуына үлес қосуымыз қажет.

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен қазақ сыныптарында сабақ беретін, жоғарғы

санатты мұғалім Жаканова Сауле Казикәрімқызының ойынша:

- Елбасының мақаласында

көтерілген латын әліпбиіне көшу мәселесі өте өзекті әрі орынды. Біз ендігі

кезекте осы мақсатқа жету үшін не істеу керектігін ойлануымыз қажет. Себебі,

латын жазуына көшеміз деп айта салу оңай, ал оны жүзеге асыру үшін үлкен

шараларды қолға алуымыз қажет. Ол үшін не істеу керек десек, біріншіден, латын

графикасына өтудің оңы мен солын саралап алғанымыз жөн. Соған талдау жасап,

мәтіннің оқу әуезін, әдісін, заңдылығын меңгеріп алуымыз керек.

Екіншіден, кейбіреулер

компьютердің көмегімен барлық дүниені латын әліпбиіне көшіре салуға болатынын

айтады. Менің ойымша, бұлай жеңіл жол іздеген дұрыс емес. Мазмұнды оқулықтар

мен әдебиеттің барлығын 100 пайыз сауатты етіп аударып шығу қажет. Өйткені,

кезінде араб әрпінде жазылған небір әдебиеттер әлі күнге дейін шаң басып жатыр.

Себебі, біз оларды оқи алмай, қиналдық. Ал латын әліпбиіне көшетін болсақ, кешегі,

бүгінгі рухани дүниелеріміздің бәрін сауатты қалпында аударып алсақ, кейінгі

буын қиындыққа ұшырамайды.

Үшіншіден, латын әліпбиіне көшу

үшін емле ережесінің сақталуына баса мән берген жөн. Яғни, бірізділік, ортақ

қағида болуы шарт. Өйткені, латын графикасында жазғанның жөні осы деп әркім өз

білгенімен әр түрлі таңбаны қоя берсе, мұның соңы сауатсыздыққа әкеліп соғады.

Осының алдын алу қажет.

Төртіншіден, балабақшаларда,

мектептерде, жалпы оқу үрдісінде латын әріптерін жазуды үйрететін пән - каллиография

(жазу өнері) деген сабақты енгізу қажет. Мұны тез арада қолға алған жөн.

Сондай-ақ, латын қарпін сауатты жазатын, оқитын мұғалімдер дайындау қажет. Осы

бағыттағы жұмыстардың бәрін тез арада тиянақты атқара білсек, ұтарымыз мол

болмақ.

Отырысқа сонымен қатар тарих

пәнінің ұстаздары  қатысып, өз

пікірлерімен бөліскенді жөн көрдік:

Даниярова Жұлдыз Қайырбекқызы:

- Тарихқа көз жүгіртсек, біз 3

әліпбиді ауыстырыппыз. Солкезеңдебүгінгідегідейгазет-журнал,

компьютер, тың технология дегенболғанжоқ. Соғанқарамастан,

халықбасынатүскенбарлыққиындықтыеңсеребілді. Тіпті,

айшылықалысжерлергеатпенбарып, сауатынашыпжүргендерболды. Ал бүгіндешүкірделік,

барлыққиындықарттақалды. Бейбітзаманорнады.

Тәуелсізмемлекетімізжылдан-жылғаөсіп-өркендеп, отандықғылым-білімсаласыдамыпкеледі.

Осындайтамашакезеңделатынәліпбиінекөшсек,

ешқандайқиындықтуындамайдыдепойлаймын. Қуантарлығы,

бүгіндебастауышсыныптардаоқитынбалаларымызағылшыншаүйренуде.

Білімқуғанжастаршеттілдерінмеңгеріп, шетелдердебілімалуда. Осы

тұрғыданалғандалатынәліпбиінекөшуденқорқудыңешнегізіжоқдепсанаймын. Бұлқадамға

бару болашақүшінмаңыздыекенінесенемін. Себебі,

бүгіндекрииллицаныңаясыөзінен-өзітарылыпкеледі. Оныңорнынағылшынтілібасуда.

Өйткені, олөзініңқажеттілігінмойындатабілді. Солсияқтылатынәліпбиінің де болашағызорболатынынаешкүмәнімжоқ.

- Шынымен де, бүгіндебізөмірсүріпжатқан ел

қуаттымемлекеткеайналды. Сондықтан «латынәліпбиінекөшсек,

жағдайымызқалайболады?» дегенсұрақтуындамауытиіс. Әрине, осы

мақсатқажетуүшінүлкенізденіс, мол еңбек, қыруар қаражат қажет.

Осыныңбәрінекүш-жігеріміздіңжететінінесенімартуымызкерек.

Ал

ғасырларбұрынқазақтыңбасынанөткенқиын-қыстаукезеңдердедәл қазіргідегідей

қуаттылық болған жоқ. Сонда да қоғамның заңына бағындық, басқа түскеніне көндік.

Бастысы, бәріарттақалды. Ендіештеңеденқаймықпай, саннансапаға,

сөзденіскекөшетінуақытжетті.

Тарих пәнінің мұғалімі Каримова

Сандуғаш Жаубасарқызы:

- Жасыратыны жоқ, өз басым латын

әліпбиіне көшуге әлі үрке қараймын. Десе де, нақты шешім қабылданғаннан кейін

оның жүзеге асуына көпшілік болып атсалысуға міндеттіміз. Кезінде солақай

саясаттың салдарынан халықтың мәдениеті, әдебиеті, тілі жойылып кетуге шақ

қалғанын тарихтан білеміз. Сондай зұлмат замандарды басынан өткерген кейбір ұлы

тұлғаларымыздың шығармалары мен қолжазбалары бізде сақтаулы тұр. Мұндай мол

мұраларды жас буынның кәдесіне жаратып, ғұмырлы ету үшін келешегі кемел латын

әліпбиіне көшудің және шығармаларды сауатты аударудың маңызы зор деп білемін.

Осы жолда көп жұмыстар атқарылуы қажет. Біз, ұстаздар қауымы бұл бағыттағы

іс-шаралардың барлығына біркісідей қолдау көрсетуге, қолдан келгенше тер төгуге

әзірміз.

Орыс сыныптарында қазақ тілі мен

әдебиеті пәндерінен сабақ беретін бірінші санатты пән мұғалімі Тамаева Халима

Серікқызы:

- Елбасының латын әліпбиіне көшу

туралы шешімі өте құптарлық. Әрине, бұл жолда түрлі кедергілер кездесетіні

түсінікті жайт. Сондықтан «шешінген судан тайынбас» деген қағиданы бетке ұстап,

нар тәуекелге барғанымыз жөн. Алға ұмтылған адам үшін алынбайтын қамал жоқ.

Мәселен, мен латын әліпбиін білмеймін, бірақ кітаптарды оқи алады екенмін.

Себебі, латын қарпі мен ағылшын тілінің әріптері өте ұқсас келетініне көз жеткіздім.

Өкінішке қарай, мектебіміздің кітапхана қорында латын әліпбиінде жазылған кітаптар

жоқтың қасы. Біз осындай кітап қорын молайту үшін тұрғындармен жұмыс жүргізетін

боламыз. Әркім осы науқанға өз үлесін қосса, бұл іс көп кешікпей жемісін береді

деген үміттемін. Осы орайда өзім жетекшлік ететін 6 сынып оқушыларының

ата-аналар жиналысында латын әліпбиінің тиімділігі жайында  сауалнама жүргізген болатынмын. Сауалнама

қорытындысы бойынша латын әліпбиін үйрену ата-аналарға қаншалықты қиындық

туғызса да, ата-аналардың  көпшілігі

оқыған, көзі ашық азаматтар болғандықтан ол адамдардың үйренуге деген

қызығушылықтары өте жоғары. Осы сұрақты келешекте мектепішілік жалпы ата-аналар

жиналысында көтереміз деген ойдамыз.

Мектебіміздегі іс жүргізуші Абилмаженова Тоғжан Олжабайқызының пікірінше:

- Ғалымдар айтқандай, алдымен

латын әліпбиіне көшу мәселесінің оңы мен солын саралап, елеп-екшеп, сосын ғана

нақты бір шешім қабылдау қажет. Себебі, осы мәселеге байланысты қоғам пікірі

екіге жарылатыны сөзсіз. Мұны қалыпты жағдай деп түсінуіміз керек. Бірақ бұл

ретте орыс тілінің факторын мүлдем жоғалтып аламыз деген ой болмауы тиіс. Кириллица

да керек. Өйткені, ҚазақстанныңРесейменэкономикалықбайланысыда бар.Демек,

бізбұлмемлекеттің оқу-жазуын да ұмытпағанымыз жөн.

Біранығы,

болашақтамемлекеттікмекемелердегііс-қағаздардыңбарлығылатынәліпбиіндежүргізілетінболады.

Осы мәселегебайланыстыбелгілібірмемлекеттікбағдарламатүзілуімүмкін.

Солкездебізлатынәліпбиінебайланыстынақтықандайжұмыстаратқарылатынынбілеміз. Ал

әзірге психологиялық дайындықтан өтуіміз қажет. Олүшіналдыменбіртіндеп көрнекі

ақпараттардыөзгертіп, халықтыңкөзінсоғанүйретеберуімізкерек. Мысалы, дүкен,

дәріхана, саудаорталықтарыныңатауларынлатынтіліндежазғанжөн.

Бұлжердеқарсылықболады, түрліпікірлерайтылады. Оданқорықпағанымыздұрыс.

Орыс сыныптарында қазақ тілімен әдебиеті пәндерінен сабақ беретін екінші

санатты ұстаз Нуралина Бакытгүл Құланқызы:

- Жалпы, тіл тазалығы, тіл білімі

үлкен ғылым. Қазір бір сөз бірнеше түрлі болып жазылады, айтылады. Осындай

заңдылықтарды бірізділендіріп алу керек. Ол үшін латын әліпбиіне көшу науқаны

аясында қазақ тілі туралы арнайы заң шығару қажет деп ойлаймын.  Біздің елімізде тілдер туралы заң бар, бірақ,

қазақ тілі туралы жеке заң жоқ. Осы мәселені оң жолға қойып, қауһарлы заң

қабылдайтын уақыт жетті. Әйтпегенде, біздің ғалымдардың өзі дауласып жататын

сәттер жиі кездесіп жатады. Жазу нормасының ішінде орфографиялық, орфоэпиялық

заңдылықтар бар, сондықтан нақты ұсыныстар жасауымыз керек.

- Көтеріліп жатқан мәселе өте

өзекті. Елбасы латын әліпбиіне көшудің маңыздылығын айтты, нақты бағыт-бағдарын

көрсетіп берді. Енді оны халық болып қолдауымыз қажет. Бұл – заман талабы.

Бастысы, әркім өз ісімен айналысуы керек. Ал әр саланың мамандары өздеріне

жүктелген міндетті бұлжытпай орындап, жүйелі жұмыс істеуі тиіс. Біз,

қазақстандықтар көпшілік болып латын әліпбиін үйренуге, меңгеруге әзір

екенімізді көрсетіп, осындай маңызды қадамға баруға ауызбіршілік танытқанымыз

жөн деп ойлаймын.

- Елбасымыз бұл мәселені жүзеге

асыру жолдарын айтты. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы алдағы бірнеше жылда

гуманитарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі ең жақсы 100 оқулықты

әртүрлі тілдерден қазақ тіліне аударып, жастарға дүние жүзіндегі таң­даулы

үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік жасайтынын сөз етті. Бұл бағыттағы

жұмыстар 2018-2019 оқу жылынан бастап жүзеге асатыны белгілі болды.

11-сынып оқушысы Жұмабеков Тілек:

- Жастардың көбі ағылшын тілін

жақсы меңгеруде. Латын әліпбиі соған ұқсас болғандықтан, көп кешікпей сәнге

айналады деп ойлаймын. Өйткені, қоғамдағы жарнаманың өзі ағылшынша жазылса,

адам назарын бірден аудартады. Қазіргі таңда әлеуметтік желілерде ағылшынша

жазатын жастар көбейіп барады. Қуантарлық жайт, әрине.

- Шынымды айтсам, бастапқыда

үйреніп қалған кириллицамен жүре бергеніміз жөн шығар деген пікірде болғанмын.

Бұл мәселенің маңыздылығын терең түсінбеппін. Енді осындағы ұстаздардың пікірін

естіп, ойымды өзгерттім. Білмейтінім көп екеніне көзім жетті. Менің айтпағым,

осы тақырыпты әлі де халық арасында талқылап, түсіндіру жұмыстарын көбірек

жүргізген жөн. Әйтпегенде, латын әліпбиінің маңызын түсінбейтін жастар басқаша

пікірде болуы мүмкін.

Жалпы, бүгінгідөңгелекүстелшарасынанүлкенәсералдым,

біразжайттарғақанықболдым. Айтарларыңызкөпболсын!

Қыркүйек айындағы өткізілген отырыста латын тіліне көшу

мәселесі қызу  талқыланды. Ұстаздар

бірауыздан өз ойлары мен пікірлерін айтып өтті.

Латынға  көшу арқылы  қазақ тілінің табиғи

таза қалпын сақтай аламыз деп ойлаймыз. Ұстаздарға латын тіліне көшуге

байланысты  сұрақтар қойылып, латын

әліпбиінің қолданысы жайында шағын түсіндіру жұмыстары жүргізілді.

Мысалы:

1)   

Әліпбиді латынмен алмастырғанда

ұтатын және ұтылатын тұстарымыз қайсы?

2)   

Латын әліпбиін қолданысқа

енгізуде қандай кедергілер бар?

3)   

Латын әліпбиінің  ерекшелігі неде деп ойлайсыңдар?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Латын әліпбиіне көшу мәселесі

өткен ғасырдың 90-жылдары көтерілді де тез басылып қалды.  Тілші ғалымдар

латын әліпбиіне көшудің  тиімді жақтарын жан-жақты дәлелдеп берген

болатын. Солардыңбасты-бастыларынатапкөрсетейік:

·                

шетелдердегі

(Қытай, Монғолия, Түркия т.б. )қазақтарменмәдени,

руханибайланыстынығайтуүшінқажет;

·                

қазақтілініңтөлдыбыстарынтаңбалаудаұтымдымүмкіндіктертуады,

олөзкезегіндетілүйренушілергежеңілдіктербереді;

·                

қазақтілініңәуезділігі,

орфоэпиялықзаңдылығықалпынакеледі;

·                

түркітектесмемлекеттердіңинтеграциялануүрдісінеоңықпалетеді;

·                

ағылшынтілінмеңгеруоңтайланатүседі;

·                

Кеңесзаманындажазылған,

қазіргізаманғақажетсіздүниелерденарылуүшін,

қажеттіруханижәдігерлердіелеп-екшепалуғамүмкіндіктуады.

·                

Әліпби мен жазу —

адамзаттарихындағықұндыдүниелердіңбіріретіндеұрпақтан–ұрпаққамирасетіпқалдыратынбайлығымыз.

Елбасының «Болашаққабағдар: руханижаңғыру»

мақаласындағықазақжазуынлатынқарпінекөшірутуралыұстанымдарыелдіңболашағына,

мемлекеттіктілдіңкелешегінежасалғанигііс,   

маңыздытарихиоқиғаретіндехалықтыңзорықыласынаиеболды. Осығанорайұстаздарқауымыарасындақазақтіліне,

оныңжазуынасайкелетінлатынграфикалыәліпбижобаларынталқылаужұмыстарыерекшебелсенділікпенжүргізілді.

ҚазіргікездеЕлбасыЖарлығыменбекітілгенлатынграфикасынанегізделгенқазақтіліәліпбиінжұртшылықсұранысынаорай

ел арасындатаныстыружұмыстарынаерекшеназараударылыпотыр.

·                

Латынграфикасынанегізделгенқазақтіліәліпбиінде

32 әріп бар. Оныңішіндеқазақтілідыбысжүйесіндегі 28 фонема (9 дауысты, 19

дауыссыз) жәнекірмесөздердегі 6 фонема (и, в, ф, һ, х, ч), барлығы 34 дыбыстаңбаланған.

Соныменбіргебірәріппенекідыбыстытаңбалаптұрғанекіәріп бар, олар H h — [х], [h]

және I’ — [и], [й].

·                

Әліпбиде 9

дыбысдәйекшеарқылы, яғниқазақтілінетән 5 төлдыбыс (ә, ө, ү, ғ, ң),

біркірмедыбыс (ч)  жәнеекітілге де ортақ 3 дыбыс (и/й,ш,у) таңбаланған.

Оқып-үйренумақсатындаәріптерқұрамыназер сала қарайтынболсақ, әліпбидегі 

22 әріптіңқайдыбыстытаңбалаптұрғаныталастуғызбайды, сондықтан оны

жалпыжұртқателеспейоқиалады. Соныменбірге осы

таңбаларғадәйекшеқойылыпберілгентөртәріптің де қандайдыбыстытаңбалаптұрғанынқиналмайбілугеболады,

олар: A’a’-[ә]; G’ g’-[ғ]; N’ n’-[ң]; O’ o’-[ө]. Ал бұданбасқа 6

әріптіңқайдыбыстытаңбалаптұрғаныментанысукерек, сондықтан оны

жұртқателеспейоқуғаүйренуітиіс: I’ I’ – [и], [й];  S’ s’-[ш]; C’ c’– [ч];

U u — [ұ]; U’ u’-[ү]; Y’ y’ — [у]. Бұданкейінәліпбидегі 8

әріпдәйекшеменберілгенсыңарларымен қосылып,16

дыбыстыберіптұрғантаңбаларғакөзүйретіп, оқып-үйренукерек: Aa -[а], 

A’a’-[ә]; G g-[г], G’ g’-[ғ]; I i-[і], I’ I’ – [и], [й]; N n-[н], N’ n’-[ң]; O

o-[о], O’ o’-[ө]; S s-[с], S’ s’-[ш];    U u-[ұ], U’ u’-[ү]; Y

y-[ы], Y’ y’-[у]. Әліпбиіміздебірідәйекшемен,

бірідәйекшесізберілгенқосәріптерменқатар, дәйекшесізсыңарыжоқ, тек

дәйекшементаңбаланғансыңарығанаалынғанбірәріп бар, ол C’ c’ – [ч].

Бұрынғыәліпбиімізде 42 әріпболса, ендіодан 8 әріп (ё, ц, щ, ь, ъ, э, ю, я)

қысқарыпқалды

·                

Бұләліпбиделатынәріптерінбарыншақазақтілідыбыстарынасәйкестаңбалауға,

қазақтілініңүндесімталаптарынабейімдеуге, «бірәріп – бірдыбыс»

ұстанымынсақтауғаназараударылған. Дәйекшеніқолданудыңнәтижесіндетіліміздегібарлықдыбыстарды

да қалдырмайтаңбалауғаболады. Ал

әліпбидіңжетілдіретүсертұсыретіндемүмкіндігіншедәйекшісанынқысқартатүсукерек,

қазақтыңтөлдыбыстарыншамакелгеншедәйекшесізберілетінәріптерментаңбалауғаназараударғанжөн.

Себебіжазуымыздыңөткентарихындадәйекшеұтымдыжолболса,

қазіргіжаһанданузаманында, көптілділікбәсекесіндеадамның тез

жазуғадегенсұранысыкезіндеқауіптіаумақтақалғандайдәйекшеменберілгендыбыстаршеттепқалуымүмкін.

·                

Бұрынғыәліпбиіміздеқазақтілініңқазіргіартикуляциялықбазасындажоқдыбыстардыңкөпболуытіліміздіңөзіндікфонологиялықзаңдылықтарынбұзыпкелгенеді.

Мысалы,  жаңаәліпбиіміздегібіртаңбағаматапқойылған H h –[х] мен [h]

дыбыстарыөзіміздіңтөл  «қ» дыбысыменқапталдасажарысып, қазақжазуында «қ»

арқылыайтылатынкейбірсөздер  орыстың «Х» жәнеарабтың «Һ» дыбыстарыменжазылыпкелді.

Мысалы,   қабар–хабар, қошкелдің–хошкелдің, қатжазу–хат жазу

(қазақтіліндегісөздерде);  Хадиша–Қадиша; Хакім–Кәкім-әкім,

Хамит–Қамит–Әмит; Хорлан–Қорлан (араб тіліненкеліп, қазақшаигерілгенсөздер);

«Һ» – қаһарман–қаһарман, мәшһр– мәшқұр, шаһар – шақар, жиһаз–жиқаз; (аһ, оһ,

аһыла–үһіле — одағай сөздер).

·       

Қазірмектептердежаңартылғанбілім

бағдарламасымен

эксперименттік оқу басталды. Осы оқу процесінде бастауыш сыныптың оқушылары

ағылшын тілінде оқып, үйренген әріптің санадағы бейнесі келесі пәндегі әріптің

дыбысын қабылдауда бірін-бірі ығыстырып шығады. Мәселен, ағылшын тіліндегі

кейбір дыбыстар латын әліпбиінде де дәл солай оқылады. Осыдан келіп балалар

ағылшын тілін таңбалайтын әріп пен жаңа әліпбидегі таңбаларды қаншалықты

қабылдайды деген пікір туындайды. Сондықтан алдағы уақытта біз бұл мәселені де

ескеруіміз керек.

Латын

әліпбиінде отырыс барысында ұстаздар

қауымынан 3-4 сөйлемнен  тұратын «Біздің мектеп» тақырыбында әңгіме

құрастырып жазуды өтінген едік:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорыта

айтқанда, «Келісіп пішкен тон келте болмайды» дегендей, енді жаңа әліпбиіміз

арқылы ғылыми талапқа сай жаңа емле ережелеріміз де құрылады деп ойлаймыз.

Алдағы уақытта осы жаңа әліпби арқылы жазу емлесі дайындалады. Сондықтан

қазіргі жазуымызда қиындық келтіріп жүрген мәселелер оң шешімін табады деп

ойлаймыз. Ендігі тілегіміз сол, осы әліпби мәңгілік елдің мәңгілік жазуына

арқау болсын!